Oświecenie zwane inaczej wiekiem rozumu, tudzież wiekiem filozofów to ruch umysłowy, a także kulturalny oparty przede wszystkim na dogłębnej wierze we wszechmogącą potęgę ludzkiego rozumu, oraz nauki, które miały stanowić rozwiązanie na wszelkie problemy dotykające człowieka i otaczający go świat. Jest to ponadto dość burzliwy okres w historii kontynentu europejskiego przypadający na przełom XVII i XVIII wieku.
Główne idee okresu oświecenia
Zaliczamy do nich głównie wiarę w nieograniczone możliwości szeroko rozumianej nauki, racjonalizm (jego zwolennicy uważają, iż najważniejszą cechą i największą siłą każdego człowieka jest jego rozum. Do tego w kontekście dochodzenia prawdy, czy wiedzy kluczowe jest prawidłowe korzystanie ze swojego rozumu), dążenie do pełnej zgodności z naturą, empiryzm (głosi, iż jedynym właściwym i co najważniejsze skutecznym sposobem poznania otaczającego świata przez człowieka jest nabyte przez niego doświadczenie), krytycyzm (zdolność do tworzenia w pełni rozsądnej oceny własnego postępowania i otaczającego świata. Mówi o zachowywania zdolności względem przyjmowania wyłącznie zweryfikowanych w praktyce twierdzeń), oraz deizm (jego cechą główną jest nienaruszalne przekonanie, iż zupełnie racjonalnie da się uzasadnić istnienie boga wyłącznie w postaci bezosobowej, czyli w formie zasad i praw odpowiadających za prawidłowe funkcjonowanie świata).
Oświecenie w Polsce ramy czasowe
Jakie były ramy czasowe Oświecenia w Polsce? Okres zaczął się od silnych rządów ówczesnych królów francuskich, natomiast zakończyła poprzez rozpoczęcie się zwycięskiej Rewolucji Francuskiej, a także dojście do skutku niszczących wojen napoleońskich. Z totalnego światowego chaosu wyłonią się dwie zupełnie nowe potęgi na arenie międzynarodowej, czyli Rosja i Stany Zjednoczone, a Polska pod koniec XVIII wieku zniknie z map na 123 lata. Dochodzi do znacznego postępu w dziedzinie medycyny przez co średnie życie człowieka zostaje znacznie wydłużone. Do tego bardzo modna się powszechna edukacja co skutkuje ogromnym rozwojem produkcji książek i prasy. Niezwykle popularny staje się język francuski. Co więcej znaczna część twórców oświeceniowych zaczyna nawiązywać do ideałów antycznych.
Oświecenie w Polsce najważniejsze informacje
Okres oświecenia przypada w naszym kraju na lata od 1730 do 1830 roku. Pierwsze sygnały pojawienia się w Rzeczypospolitej myśli oświeceniowej można zauważyć już za czasów panowania Sasów. Nasz rodzimy nurt oświeceniowi w przeciwieństwie do rosyjskiego, a także zachodniego nie zakładał walki z panującym w kraju absolutyzmem. Wręcz przeciwnie, polscy przedstawiciele oświecenia wprost nawoływali do zwalczania nadmiaru źle pojmowanej wolności. W związku z tym posiadał on poważną opozycję w postaci wrogo nastawionego sarmatyzmu, a od pokonania tego przeciwnika zależało dobro, a nawet w pewnym momencie przetrwanie kraju. Oświecenie w Polsce można podzielić na kilka zupełnie odrębnych względem siebie okresów. Pierwszy zwany prekursorskim przypadł na lata 1730-1764. W tym miejscu niewątpliwie należy podkreślić ogromną edukacyjną rolę pijarów na czele ze słynnym założycielem Collegium Nobilium pijarów.
Nie można oczywiście także zapomnieć o działalności braci Załuskich, którzy na przełomie 1747 roku ufundowali pierwszą w Polsce bibliotekę publiczną. Długi okres zaczął się od powołania na tron królewski Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku. Dzięki temu określany jest mianem „stanisławowskiego”. Wiąże się on z zaostrzonym wprowadzaniu w życie wszelki idei Oświecenia. W tym czasie powstało pierwsze w pełni nowoczesne polskie pismo „Monitor”, otwarto Szkołę Rycerską, czy powołano Komisję Edukacji Narodowej. Ostatni okres przypadł na lata porozbiorowe lata niewoli kiedy to w literaturze zacznie zdecydowanie dominować w niej ton o charakterze elegijnym, który będzie miał na celu przede wszystkim skuteczne podtrzymanie polskiej tożsamości narodowej i kulturowej, świadome utrwalenie w społeczeństwie szerokiego kanonu poetyki klasycznej, a także doprowadzenie do podjęcia walki o odzyskanie niepodległości. Ponadto na przełomie XIX wieku dochodzi to pojawienia się zupełnie nowej romantycznej literatury, która zepchnęła na drugi plan dominujące do tej pory sentymentalizm i klasycyzm.
Oświecenie w Polsce najważniejsze wydarzenia
- 1764 rok (koronacja na króla Polski Stanisława Augusta),
- 1768-1772 (zawiązanie Konfederacji barskiej),
- 1772 rok (I rozbiór Rzeczypospolitej),
- 1791 rok (wprowadzenie w życie słynnej i rewolucyjnej Konstytucji 3 Maja),
- lata 1788-1792 (wzmożone obrady Sejmu Czteroletniego),
- 1792 rok (zawiązanie opozycyjnej Konfederacji Targowickiej),
- 1793 rok (II Rozbiór),
- 1794 rok (rozpoczęcie insurekcji kościuszkowskiej),
- 1795 rok (III i ostatni rozbiór Polski, zniknięcie naszego kraju z map na 123 lata),
- 1807 rok (utworzenie przez Napoleona Bonapartego w pełni suwerennego państwa o nazwie Księstwo Warszawskie),
- 1807 rok (wprowadzenie w życie słynnego Dekretu Grudniowego),
- 1815 rok (utworzenie przez państwo rosyjskie zależnego od siebie Królestwa Polskiego z carem na tronie).